The British Empire started issuing passports in British India for the Haj pilgrims of India and many other Asian countries who were going for Haj through sea routes from Bombay.

 

एक मजदूर का डॉक्टर को पत्र

 

टाइटैनिक का थ्री-डी डिजिटल मॉडल

आप यकीन नहीं करेंगे, लेकिन अब टाइटैनिक का हर कोना साफ़-साफ़ दिखने लगा है! 1912 में अटलांटिक महासागर में डूबा यह जहाज़, जिसमें 1500 से ज़्यादा लोग सवार थे, अब पहले से कहीं ज़्यादा साफ़ और विस्तार से देखा जा सकता है।
नेशनल जियोग्राफिक ने टाइटैनिक के मलबे का अब तक का सबसे बारीक और सटीक थ्री-डी डिजिटल मॉडल जारी किया है।
ये स्कैन 2022 में मैगेलन नाम की एक कंपनी ने समुद्र की गहराई में जाकर तैयार किया था।
इसमें ‘रोमियो’ और ‘जूलियट’ नाम के दो रोबोट्स ने तीन हफ्तों तक काम करते हुए 7 लाख से ज़्यादा तस्वीरें खींचीं और लाखों लेज़र माप लिए, जिससे कुल 16 टेराबाइट्स का डेटा तैयार हुआ।
इस थ्री-डी स्कैन की खास बात ये है कि इसमें यात्रियों के छोड़े गए जूते, खिलौने और दूसरी चीज़ें भी साफ दिखाई देती हैं जैसे समय वहीं थम गया हो!

https://www.youtube.com/watch?v=OOWPGESQv5s

A megalithic monument in Spain that's older than the Pyramids

 A megalithic monument in Spain that's older than the Pyramids was recently uncovered from its watery hiding place by a drought.

The "Spanish Stonehenge" is about 7,000 years old, some 2,000 years older than Stonehenge itself.

Geological folding

This image captures a dramatic view of Glentornan Fold in County Donegal, Ireland—a textbook example of geological folding where layers of rock have been compressed into a striking arch over millions of years. A group of hikers stands jubilantly atop the formation, celebrating nature’s artistry, while one person below mirrors their enthusiasm from a boulder at the base. The fold’s alternating gray and rusty bands reveal the immense tectonic forces that shaped this region during the Caledonian orogeny. Framed by steep grassy valleys under an overcast sky, this scene perfectly blends human adventure with ancient Earth history.

“पप्पा… नका जाऊ ना…”

 https://writersandeepchavan.blogspot.com/2025/05/blog-post_23.html

हे तीन शब्द ऐकून खोलीत एक क्षणभर शांतता पसरली.
रुग्णालयात अर्धवट उघड्या डोळ्यांतून शेवटचा श्वास घेत असलेले पप्पा, बाजूला उभा डॉक्टर, आणि त्याच्या हातात हळूहळू तिरकी होत चाललेली ECG लाइन…
सगळं संपत होतं… आणि एक मुलगी ओरडून रडत होती – “पप्पा… नका जाऊ ना…”
काही वेळापूर्वीच त्या पप्पांनी तिला म्हटलं होतं –
"तू फक्त तुझ्या करिअरकडे लक्ष दे. मी ठिक आहे गं, फारसं काही नाही."
पण खरं म्हणजे ते ठिक नव्हते… ते हळूहळू आतून तुटत होते. पण पप्पा कधी आपली वेदना बोलून दाखवत नाहीत.
कारण घरासाठी खंबीर असणं हे त्यांनी स्वतःवर लादलेलं उत्तरदायित्व असतं.
बाबा म्हणजे काय?
पप्पा म्हणजे दररोज ९-१० तासांची नोकरी, घराची EMI, मुलांचं शिक्षण, आईचं औषध, आणि स्वतःच्या इच्छा कायम बाजूला ठेवणारा माणूस.
कोणी विचारत नाही – "पप्पा, तुम्ही ठीक आहात का?"
कोणी म्हणत नाही – "थोडं विश्रांती घ्या ना..."
कारण आपण मान्य केलंय – पप्पा म्हणजे मशीन… तो चालत राहतो… तो दमला तर?
“आईला वेळ द्यावा, पण पप्पांना का नाही?”
आईच्या प्रेमात ओलावा असतो.
पण पप्पांच्या प्रेमात झळ असते –
झळ सहन करून सावली बनून उभं राहण्याची.
पप्पा कधी "मी थकलोय" असं बोलत नाहीत, पण त्यांच्या डोळ्यांखालचे काळे वर्तुळे ओरडून सांगतात –
“माझीही थोडी काळजी घ्या ना…”
पुरुष रडत नाहीत, पण ते मोडतात…
आपल्या समाजाने पुरुषांना अश्रू गाळण्याची परवानगीच दिली नाही.
पप्पा हे शब्दच काहीसं "भावनाविरहित" मानलं जातं, कारण ते त्यांच्या जबाबदाऱ्यांमध्ये भावना व्यक्त करणं विसरून गेलेले असतात.
ते ऑफिसमध्ये ताण सहन करतात, बाहेरच्या जगाशी लढतात, आणि घरी येऊन गप्प राहतात –
कारण त्यांना वाटतं – "आपण कमजोर झालो तर घर मोडेल..."
आता तरी जागा व्हा…
एक दिवस असा येतो, जेव्हा हातात असतं त्यांचं निधनपत्र, आणि मनात असते हजारो अपुरी राहिलेली वाक्यं…
“पप्पा, तुम्हाला वेळेवर डॉक्टरकडे नेलं असतं तर…”
“पप्पा, त्या दिवशी जरा थांबून बोललो असतो तर…”
“पप्पा, तुमचं ऐकलं असतं तर…”
पण ‘तर’ काहीच बदलू शकत नाही. कारण पप्पा निघून गेलेले असतात… कायमचे…
काय बदलायला हवं?
त्यांच्या तब्येतीकडे दुर्लक्ष नका करू
त्यांच्याशी रोज बोलण्यासाठी वेळ द्या
त्यांचं हसणं पुन्हा दिसेल याची काळजी घ्या
आणि अधूनमधून त्यांना एकदाच का होईना, मिठी मारा…
कारण त्या मिठीत हजार अश्रू गाळूनही काहीच न बोलणारा माणूस आहे – तुमचे पप्पा…
पप्पा… नका जाऊ ना…
हे वाक्य शेवटी नसावं… ते रोजचं असावं… जिथे ‘पप्पा’ अजूनही आपल्या सोबत असतील, हसत असतील, आणि जिवंत असतील.
आपले हे पेज कोणत्याही क्षणी बंद होऊ शकते म्हणून
पुढील सर्व लेख वाचण्यासाठी लेखकाला लगेच फॉलो करा

https://www.facebook.com/share/18s97EFGXL/

Amritsar in March 1947.

British Maj. T.J. Monaghan (left) and Pvt. H. Fara brother of the Inniskilling Regiment of Northern Ireland, walk through wreckage after riots destroyed parts of the Punjab suburb of Amritsar, India, in March 1947.

Your Bombay was once like this, now it has become Mumbai. Old memories.

A 1,000-year-old helical stepwell

A 1,000-year-old helical stepwell with 8 entries is located in Walur Village, Selu Taluka, in the Parbhani District of Maharashtra, India. This unique "Helical Stepwell" features spiral steps from 8 sides leading to the well shaft and 8 Devakoshta (niches) above the steps.

Recently, the locals of Walur Village undertook a massive cleanliness drive to restore the stepwell to its former glory. They removed the rubbish and debris that had accumulated over the years, revealing the intricate design and historical significance of this ancient structure. Believed to be between 1,000 and 1,500 years old, this stepwell stands as a testament to the architectural ingenuity and cultural heritage of the region.

द मेकॅनिकल टर्क: बुद्धीमान मशीन की डोळ्यांना दिलेला धोका?

अठराव्या शतकाच्या उत्तरार्धात, एका अद्भुत 'मशीन'ने युरोपभर खळबळ उडवून दिली होती. हे मशीन दुसरे तिसरे काही नसून 'द मेकॅनिकल टर्क' (The Mechanical Turk) होते. दिसायला एका तुर्की माणसाच्या वेशात असलेली ही मानवी आकृती एका लाकडी पेटीवर बसलेली असे आणि विशेष म्हणजे, ती बुद्धिबळाचे डाव खेळण्यात माहीर होती! त्या काळात, जेव्हा स्वयंचलित यंत्रणा आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता या कल्पना नवख्या होत्या, तेव्हा या 'बुद्धिमान' मशीनने अनेक बुद्धीमान लोकांना हरवून आश्चर्यचकित केले. खुद्द बेंजामिन फ्रँकलिनसारख्या विचारवंतालाही या मशीनने पराभूत केले होते!


या मशीनची रचना मोठी आकर्षक होती. एका मोठ्या लाकडी पेटीवर एक पुतळा बसवलेला होता, ज्याच्या हातात बुद्धिबळाचा पट होता. पेटी उघडल्यावर आतमध्ये अनेक चाके, स्प्रिंग्ज आणि इतर यांत्रिक भाग दिसत होते, ज्यामुळे लोकांना ते खऱ्या अर्थाने एक स्वयंचलित यंत्र आहे असे वाटे. जेव्हा कोणी या मशीनला आव्हान देत असे, तेव्हा एक ऑपरेटर पेटी उघडतो आणि आतील यंत्रणा दाखवतो, ज्यामुळे लोकांना खात्री पटते की यात कोणतीही लपलेली व्यक्ती नाही. मग मशीन आपला पहिला डाव खेळते आणि बघता बघता प्रतिस्पर्धकाला मात देते!

पण या चमत्कारामागे एक रहस्य दडलेले होते. 'द मेकॅनिकल टर्क' खरं तर पूर्णपणे स्वयंचलित नव्हते. त्या लाकडी पेटीच्या आत एक लहान जागा बनवलेली होती, जिथे एक कुशल बुद्धिबळपटू लपलेला असे! हा खेळाडू बाहेरच्या बाजूने फिरवल्या जाणाऱ्या चाकांच्या आणि लीवरच्या साहाय्याने पुतळ्याच्या हातांची हालचाल नियंत्रित करत असे आणि प्रतिस्पर्धकाचे डाव पाहून आपले खेळी खेळत असे. लोकांना दाखवल्या जाणाऱ्या यांत्रिक भागांचा आणि दरवाजांचा उपयोग फक्त लोकांची दिशाभूल करण्यासाठी होता.

या 'मशीन'चा निर्माता होता हंगेरियन शोधक वुल्फगँग्ह वॉन केम्पेलन. त्याने सन १७७० मध्ये ऑस्ट्रियाच्या महाराणी मारिया थेरेसा यांना हे अद्भुत मशीन दाखवून सर्वांना चकित केले. त्यानंतर अनेक वर्षे हे मशीन युरोपभर फिरले आणि अनेक सार्वजनिक प्रदर्शन झाले. अनेक लोकांनी या मशीनच्या बुद्धिमत्तेवर विश्वास ठेवला, तर काहींना त्यात काहीतरी गडबड असल्याचा संशय होता.

'द मेकॅनिकल टर्क' हा केवळ एक मनोरंजक खेळ नव्हता, तर तो त्या काळातील यांत्रिक आणि मानवी बुद्धिमत्तेच्या कल्पनेवर एक मोठा प्रश्नचिन्ह उभे करणारा होता. लोकांना वाटले की खऱ्या अर्थाने एक बुद्धिमान मशीन अस्तित्वात आले आहे. या घटनेने कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या भविष्यातील शक्यतांबद्दल लोकांच्या मनात उत्सुकता आणि आश्चर्य निर्माण केले.

कालांतराने, या मशीनमधील रहस्य उघड झाले. अनेक वर्षांनंतर, वेगवेगळ्या मालकांनी या मशीनची रचना आणि कार्यपद्धती जगासमोर आणली, ज्यामुळे लोकांना कळले की या 'बुद्धिमान' मशीनच्या मागे एका माणसाचा मेंदू काम करत होता.

तरीही, 'द मेकॅनिकल टर्क' ची कहाणी आजही मनोरंजक आहे. ते एका माणसाच्या चातुर्याचे आणि लोकांच्या उत्सुकतेचे प्रतीक आहे. त्याने त्या काळात लोकांना स्वयंचलित यंत्रणा आणि बुद्धिमत्तेच्या संभाव्यतेबद्दल विचार करण्यास प्रवृत्त केले. जरी ते प्रत्यक्षात एक धोका होता, तरीही त्याने भविष्यातील संगणक आणि कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या विकासासाठी एक मानसिक आणि सामाजिक पार्श्वभूमी तयार केली, हे नक्की! एका 'खोट्या' मशीनने भविष्यातील 'सत्य' तंत्रज्ञानाची कल्पना लोकांच्या मनात रुजवली, ही खरंच एक अनोखी गोष्ट आहे!

मॉन्सून भारतात आला म्हणजे नेमकं काय ?

अनेकदा आपण टीव्ही न्यूज मध्ये ऐकतो आज मॉन्सून अंदमान मध्ये आला, केरळ मध्ये आला वगैरे बातम्या देत असतात.
पण मॉन्सून आला म्हणजे काय ?
कुठून आला ?
मॉन्सून म्हणजे काय ?
हे प्रश्न तुम्हाला पडले आहेत का ?
मॉन्सून - ही हवामानाची एकत्रित अशी स्थिती आहे ज्यात हवेचा कमी दाबाचा पट्टा, सूर्याच्या उष्णतेने होणारी समुद्राच्या पाण्याची वाफ आणि ठरविक दिशेत वाहणारे वारे जे ढग समुद्रापासून भू-भागावर नेतात आणि तिथे पाऊस पडतो.
मॉन्सून येतो कुठून ?
मॉन्सून ही स्थिती आहे हे समजले.
तर असे मॉन्सून वाले हवामान पृथ्वीच्या केवळ एकाच भागावर वर्षभर असते तो भाग म्हणजे विषुववृत्त आणि त्याच्या काही अक्षांश वर आणि खालचा पूर्ण प्रदेश.
ह्याच मुळे तुम्ही बघा विषुववृत्ताच्या वर आणि खाली आपल्याला सदाहरित (नेहमी हिरवी झाडे असणारी) जंगले दिसतात. याचे हेच कारण आहे की तिथे सतत पाऊस चालूच असतो.
आपल्या कडे पाऊस हा सिझनल म्हणजे वर्षातून ठरविक वेळीच येणारा आहे, पण जेव्हा पाऊस चालू होतो ते काही महिने आपली जंगले सुद्धा हिरवी दिसू लागतात आणि नद्या, धबधबे चालू होतात.
त्यामुळे मॉन्सून हा विषुववृत्त प्रदेशावरून येतो असे म्हणता येईल.
परंतु यात "येतो" हा शब्द गती वाचक नसून स्थान वाचक आहे.
म्हणजे विषुववृत्त प्रदेशाचा मॉन्सून हा वर्षभर दोन्ही गोलार्धात 6 - 6 महिने असा झाडू सारखा फिरतो असे एक प्रकारे म्हणता येईल.
त्या काल्पनिक झाडूचा आधार विषुववृत्त आणि काड्यांचा पसारा म्हणजे आपली कर्क वृत्त (उत्तर गोलार्धात) आणि मकर वृत्त (दक्षिण गोलार्धात) असा हा मॉन्सून पसरत असतो.
हे मॉन्सून येणे जाणे म्हणजे पृथ्वीच्या स्वतः भोवती फिरण्याचा अक्ष 23.5 डिग्री कललेला असल्याने घडते.
पृथ्वी सूर्याभोवती फिरताना ठरविक वेळी ठरविक स्थानी पोहोचून त्यामुळे पृथ्वीचा कर्क वृत्त भाग सूर्यासमोर जास्त प्रमाणात झुकलेला असल्याने आपल्या कडे त्यावेळी मॉन्सून येतो.

हेच विरुद्ध बाजूला म्हणजे दक्षिण गोलार्धासाठी जेव्हा पृथ्वीचा मकरवृत्त भाग सूर्याच्या दिशेत झुकलेला असतो तेव्हा तिथे मॉन्सून सदृश्य पाऊस पडतो.

इतर वेळी त्याचे मुख्य स्थान वर सांगितल्या प्रमाणे विषुववृत्त हेच असते.
हे सर्व जरी ढोबळ मानाने सोपे वाटत असले तरी ही अतिशय गुंतागुंतीची सिस्टीम असल्याने अनेक स्थानिक हवामान पॅटर्न मॉन्सूनच्या येणे-जाणे कालावधी, तीव्रता यावर प्रभाव टाकत असतात.
कधी हा प्रभाव कमी कालावधीत जास्त पाऊस पडणे, एखादा महिना पाऊसच न पडणे, ऑक्टोबर-नोव्हेंबर मध्ये सुद्धा आपल्याकडे पाऊस पडत राहणे अशा गोष्टी घडवतो.

वर सांगितल्या प्रमाणे कर्क वृत्त जे मध्य भारतातून जाते त्याच्या वर उत्तर भारत असल्याने मॉन्सून हिमालयाच्या वर पर्यंत सर्वोच्च स्थितीत जातो आणि नंतर परत फिरतो असे म्हणता येईल.
आपल्यासाठी नैऋत्य मोसमी वारे सुरु झाले म्हणजे मॉन्सून पाऊस आला असे भूगोलाच्या पुस्तकातील सामान्य ज्ञान पुरेसे आहे.

Carved column with tortoise. Sagrada Familia, Barcelona by Gaudi.

 

SHOCKING THINGS YOU DON'T KNOW ABOUT FETUSES

From a medical and embryological point of view, fetal development is a true marvel of precision and complexity. But also… it's weirder than you think! Here are some clinically proven data that few dare to tell:
The fetus TASTE the amniotic fluid.
What the mother eats changes the taste, and if she likes it... she swallows more! Do you want your child to love vegetables? It starts from the womb.
They have DREAMS.
In the third trimester there is already the REM phase. What does a being who has never gone out into the world dream about? Nobody knows, but he does it.
They recognize their mother's VOICE.
At 25 weeks they already distinguish sounds. Mother's voice calms your heart rate. And there are still those who say that "they don't feel anything"?
MALE fetuses have erections.
Yes, in the womb. It is not sexual, it is part of hormonal development. But can you imagine how people would react if this were shown in school books?
They can CRY from the womb.
No tears, but facial expressions, chin tremors, and irregular breathing. Crying or training? Science continues studying it.
They urinate and then DRINK their own urine.
Amniotic fluid is 90% fetal urine. And they swallow it several times a day. Does it disgust you? Well, this is how the fluid balance is formed and your kidneys develop.

हावड़ा ब्रिज

कलकत्ता में जो हावड़ा ब्रिज आप देखते हैं इसे बनाने का सपना अंग्रेजों ने 1855 में देखा था। इसके लिए साल 1870 में कलकत्ता पोर्ट ट्रस्ट बनाया, और 1871 में हावड़ा ब्रिज एक्ट बना कर इसे बनाने का काम शुरू हुआ। 1874 में जब इस पुल का निर्माण हो रहा था तब बहुत ख़तरनाक तूफ़ान आया था, जिससे इस पुल को नुक़सान भी पहुँचा था। लेकिन उसे सही कर उसी साल अक्तूबर में इस पुल को चालू कर दिया गया। रात में इस इस्तेमाल करने के लिए साल 1879 में इस पर बिजली के खंभे भी लगाये गये। लेकिन जब इस पुल पर बोझ बढ़ने लगा तो लोहे का बड़ा पुल बनाया गया, जो आज हावड़ा ब्रिज के रूप में हमारे सामने हैं।
तस्वीर में आपको हावड़ा ब्रिज का पुराना रूप दिख रहा है। जो 1890 के दहाई में खैंची गई थी।

Pilgrims waiting by the track at Madinah Station.

Pilgrims waiting by the track at Madinah Station. The Suqia Mosque is on the right of the picture, and to the far left some pillars of the main station building are just visible.

The station master's residence is in the middle (with unfinished pitched roof), and to its left are the toilet facilities.

हाथ में हथकड़ी पहने हुए शेर अली अफ़रीदी अंग्रेज़ों की क़ैद में, 11 मार्च 1872 की तस्वीर

 

Your belief in yourself matters more than their noise.

One day, a frog decided to climb a tall tree.
As soon as he started, all the other frogs at the bottom began shouting:
“Stop!”
“It’s too high!”
“You’ll never make it!”
But the little frog kept going.
Higher and higher, step by step, until he reached the top.
Everyone was stunned.
How did he do it?
Turns out...
He was deaf.
He couldn’t hear a word they were saying.
He thought they were cheering for him.
Moral:
Be deaf to negativity when you’re chasing something important.
People will doubt you, discourage you, or project their fears on you.
Don’t let that stop you.
Keep climbing.
Your belief in yourself matters more than their noise.

"ये ऐतिहासिक तस्वीर है जो मिडल ईस्ट की तक़दीर को हमेशा के लिए बदल देगी"

1. सीरिया वापस आ गया है — एक नार्मल मुल्क की तरह, बिना सैंक्शन्स के।
इतने सालों की जंग, बर्बादी और तनहाई के बाद अब सीरिया फिर से मेज़ पर बैठा है, बातचीत का हिस्सा है। उसपर से सारे सैंक्शन हटा लिए गए हैं, अब उसे कोई 'isolated state' नहीं कह सकता।
2. सऊदी अरब का लीडरशिप रोल फिर से एक्टिव हो गया है।
पूरे अरब वर्ल्ड को अब रियाद से direction मिल रहा है — चाहे वो political हो, religious या फिर diplomatic। सऊदी अब सिर्फ ऑइल का राजा नहीं, डिप्लोमेसी का भी बॉस है।
3. सऊदी और तुर्की का रिश्ता फिर से बहाल हो गया है।
पहले जो tensions थे, वो अब पीछे रह गए हैं। अब दोनों country मिलकर regional peace और economic collaboration की बात कर रहे हैं।
4. सऊदी और ईरान अब आमने-सामने नहीं, बल्कि साथ-साथ हैं।
ये वही दो मुल्क हैं जो पहले एक-दूसरे को eye to eye नहीं देख सकते थे। अब बात हो रही है — समझदारी, patience और mutual interest की।
5. इज़राइल अब अमेरिका का ‘region ka supervisor’ नहीं रहा।
पहले हर regional decision में वॉशिंगटन और तेल अवीव का हाथ होता था। अब गेम बदल गया है — decisions अब रियाद, तेहरान और अंकारा से निकल रहे हैं।
6. 2002 वाली Arab Peace Initiative दोबारा table पर है।
जो प्लान था कि अगर इज़राइल Palestine को proper statehood दे, तो अरब दुनिया उससे relation normalize कर सकती है — वो बात अब फिर से उठ रही है।
7. अब कोई Abraham Accord फिलिस्तीन राज्य को बनाए बिना possible नहीं है।
अब साफ मैसेज है — अगर Palestine को हक़ नहीं मिला, तो normalization का रास्ता बंद है।
Bottom line ये है: अब मिडल ईस्ट खुद अपने फैसले ले रहा है। Divide-and-rule का टाइम गया। अब cooperation, unity और dignity की politics वापस आ रही है।
ये सिर्फ एक तस्वीर नहीं — ये एक whole new chapter है, मिडल ईस्ट की हिस्ट्री में।

अमीर खुसरो

अमीर खुसरोच्या काही प्रतिमा, उदाहरणे, उपमा या आधुनिक राष्ट्रविषयक काव्यलेखनाच्या खूप पुढच्या आहेत. उदाहरणादाखल त्यांच्या भारतप्रेमावरच्या काही कविता-
"हस्त मेरा मौलीद व मावा वतन"
(हिंद माझी जन्मभूमी आणि माझा देश आहे.)
दुसऱ्या एका कवितेत खुसरो म्हणतात-
"किश्वरे हिंद बहिश्ते बर जमीन"
(भारत पृथ्वीवरील स्वर्ग आहे.)
देशप्रेम करणे माझ्या धर्मनिष्ठेचा (इमानचा) भाग आहे. हे सांगताना खुसरो म्हणतात,
"दीं ज रसूल आमदाहे काई ज मरा दीन"
(कारण, प्रेषितांनी म्हटलय' हुब्बुल वतन मन उल इमां' अर्थात देशाशी प्रेम करणे इमानचा भाग आहे.)
देशप्रेम करणे माझ्या धर्मनिष्ठेचा (इमानचा) भाग आहे. नुह सिपेहर ही खुसरोंची प्रख्यात मसनवी त्यामध्ये खुसरो भारतावरील आपले प्रेम प्रकट करताना म्हणतात,
"गर वतन अज हिंद हासिल-ए-ऊ बाज ब फिरदौस शुदी मंजिल -ए-ऊ"
खुसरो इतिहासाचे अभ्यासक होते. या काव्यपंक्तीत खुसरो म्हणतात, (इतिहासातील) विश्वसनीय संदर्भाच्या आधारे हे स्पष्ट होते की, भारत पृथ्वीवरील स्वर्ग आहे.
"हिंद चू अज खुल्दनिशा बूद दरु
भारत देश विविध वैशिष्ट्यांनी बनलेला आहे. या देशातील नानाविध रूपांवर आपल्याला अभिमान वाटत असल्याचे खुसरोंनी नुह सिपेहरमध्ये सांगितले आहे. खुसरो राष्ट्रनिष्ठ होते तसे ते राष्ट्रऐक्याचे गीत गाणारे राष्ट्रकवीदेखील होते. त्यांनी एका कवितेत म्हटलंय-
"बरुं शुद दुई अज सरे तुर्क व हिन्दू के हिन्दोस्तान बा खुरासा यके खुद"
हिन्दू आणि तुर्क ही भेदाची भावना सोडून हिंदोस्तां आणि खुरासान एक झाले आहेत. भारत हा माणसांचा देश आहे. येथे धार्मिक भेदाभेद करणे योग्य नाही. त्यामुळे माणसांचा देश असणाऱ्या भारतातील धार्मिकद्वेषाला नाकारून खुसरो सहिष्णूतेचा संदेश देतात. (पृष्ठ क्र. 11, 12)
अशाप्रकारे शेकडोवर्षे हिंदू-मुसलमान या भूमीत गुण्यागोविंदाने एकत्रपणे नांदत आहेत... एकमेकांमध्ये मिसळून गेलेले आहेत. म्हणूनच येथील संस्कृतीला गंगाजमुनी संस्कृती असे म्हटले जाते. जे बाहेरून आले ते तर इथले झालेच, पण जे इथे जन्मले ते मुळातच या भूमीतले होते. म्हणून त्यांना या भूमीविषयी प्रेम होतेच. ज्यांना ते दिसत नाही ते राजकारणाच्या मतलबापोटी परस्परांमध्ये तेढ वाढवून धार्मिक ध्रुवीकरण करून आपली राजकीय पोळी भाजत असतात. त्यात बळी जातात ते सामान्य माणसाचेच.

You are a man...

 

भीती ही शत्रू नाही, ती एक गुरू आहे.

 भीतीचं मूळ समजलं, तर तिचं रूपांतर चांगल्या ऊर्जेत करणे शक्य होईल, म्हणून या लेखात भीतीचे मूळ समजून घ्या.

भीती ही केवळ भावनाच नाही, ती एक आतून देणारी सिग्नल आहे. पण आपण बहुतेकवेळा भीती टाळतो, लपवतो किंवा तिच्याशी झगडतो. खरंतर, भीतीचं मूळ समजून घेतलं, तर ती आपल्याला रोखणारी नाही तर पुढे नेणारी शक्ती ठरू शकते.

आपल्या आयुष्यात अनेकदा आपण जाणीवपूर्वक नाही, तर भीतीपोटी निर्णय घेतो. कुणाचं मत काय असेल, अपयश मिळालं तर काय होईल, इतरांनी नाकारलं तर? — या आणि अशा असंख्य विचारांच्या मुळाशी असते भीती. पण खरंतर, ही भीती नकारात्मक नसून आपल्याला अंतर्मुख करणारी संधी असू शकते — जर आपण तिला योग्य प्रकारे समजून घेतलं, तर.

भीतीचं मूळ कुठं असतं?

1. बालपणातल्या आठवणी

– लहानपणी अपमान, शिक्षा किंवा दुर्लक्षित होण्याचे अनुभव मनात खोलवर घर करून जातात. त्यातून “मी पुरेसा नाही” ही भावना निर्माण होते.

2. सामाजिक दबाव

– ‘लोक काय म्हणतील?’ ही सर्वात मोठी भीती. आपलं खरं स्व स्वतः लपवून ठेवण्यामागचं हे एक मोठं कारण असतं.

3. अपयशाचं स्मरण

– पूर्वीचा एखादा अपयश अनुभव मनात खोल रुतलेला असतो. त्याच्या आठवणींच्या सावलीतच आपण नवीन संधी टाळतो.

भीतीचं रूपांतर कोणत्या भावनेत!

– निर्णय टाळणं

“थांब पाहू, वेळ येऊ दे.” असं म्हणत आपण निर्णयच घेत नाही.

– राग, चिडचिड

भीती थेट न दाखवता, रागाच्या रूपात बाहेर पडते.

– सततची चिंता

भविष्यात काय होईल, याचा अति विचार म्हणजे disguised fear.

⸻

भीतीशी संवाद कसा कराल?

तिला ओळखा

तुम्ही नेमकं कशाला घाबरता? अपमान, नकार, एकटेपणा, की अपयश?

तिला लिहून काढा

भीतीला शब्दात उतरवलं, की ती धूसर होत जाते.

कृती करा — लहान पावलं

लहान लहान कृतींनी भीतीच्या मर्यादा ओलांडता येतात.

श्वसन आणि ध्यान

शांत, सुस्पष्ट विचारांची सुरूवात श्वासाच्या जागरूकतेतून होते.

⸻

बदलाची वाट

भीती टाळण्याचं नाही, तर तिच्यातून जाण्याचं नाव आहे प्रबुद्धता.

ती आपल्याला खऱ्या ‘स्व’कडे घेऊन जाते — जिथं आपली अस्सल ओळख, ताकद आणि शांती आहे.

⸻

निष्कर्ष:

भीती ही शत्रू नाही, ती एक गुरू आहे — आपल्याला दर्शवणारी, की आत कुठे अधुरं आहे.

तिच्याशी जर प्रेमाने संवाद केला, तर ती आपल्याला शांततेच्या आणि विकासाच्या मार्गावर नेत असते.

आजच्या धकाधकीच्या जीवनात, प्रत्येकाच्या मनात एखादा कोपरा असा आहे जिथं भीती वसलेली असते — पण तिथंच, त्या अंधारातच, शांततेचा प्रकाश दडलाय.

डॉ. अब्दुल कलाम और फील्ड मार्शल सैम

डॉ. अब्दुल कलाम जब राष्ट्रपति थे तब एक बार उन्होंने कुन्नूर का दौरा किया था। जब वे वहां पहुंचे तो उन्हें पता चला कि फील्ड मार्शल सैम मानेकशॉ का वहां के सैन्य अस्पताल में इलाज चल रहा था।
डॉ. कलाम सैम मानेकशॉ से मिलने अस्पताल पहुंचे। उन्होंने सैम के स्वास्थ्य के बारे में पूछताछ की। जाने से पहले डॉ. कलाम ने सैम से पूछा, "क्या तुम्हें यहां कोई परेशानी हो रही है? क्या मैं ऐसा कुछ कर सकता हूँ जिससे आपको अधिक सहज महसूस करने में मदद मिले? तुम्हें कोई शिकायत तो नहीं है?"'
सैम ने कहा, "हाँ.. मुझे एक शिकायत है।"
चिंतित कलाम जी ने चिंतित स्वर में पूछा, "आपकी शिकायत क्या है?"
सैम ने कहा, "सर, मेरी शिकायत यह है कि मेरे प्यारे देश के सबसे सम्मानित राष्ट्रपति यहां खड़े हैं, लेकिन मैं उन्हें सलामी नहीं दे पा रहा हूं।"
यह सुनकर डॉ. कलाम ने सैम का हाथ थाम लिया.. एक पल के लिए दोनों की आंखों से आंसू बहने लगे।
जाते जाते मानेकशॉ ने राष्ट्रपति को एक बात बताई। उन्हें फील्ड मार्शल के पद की बढ़ी हुई पेंशन नहीं मिली थी।
(2007 में सरकार ने निर्णय लिया था कि जीवित फील्ड मार्शलों को सेवा प्रमुखों के बराबर पूर्ण पेंशन मिलनी चाहिए, क्योंकि फील्ड मार्शल रैंक के अधिकारी कभी सेवानिवृत्त नहीं होते हैं।)
दिल्ली पहुंचने पर कलाम ने मात्र एक सप्ताह में उनकी पेंशन की पूरी बकाया राशि सहित भुगतान करवा लिया। रक्षा सचिव लगभग 1.30 करोड़ रुपये का चेक लेकर विशेष विमान से वेलिंग्टन, ऊटी पहुंचे।
एक महान व्यक्ति ने दूसरे महान व्यक्ति के काम की कद्र की थी।
लेकिन.. जैसे ही उन्हें चेक मिला, सैम मानेकशॉ ने पूरी राशि सेना राहत कोष में दान कर दी!!
अब आप किसे सलाम करेंगे ? 
सचमुच, आज हमारे जीवन के सच्चे नायक खो गये हैं..